„Gra” na giełdzie jest tematem z pewnością dla wielu bardzo interesującym. Przekazywane codziennie przez media, szczegółowe wiadomości z giełdy sprawiają wrażenie, że dzieje się tam coś bardzo ważnego. Niniejszy artykuł ma za zadanie poszerzyć nieco wiedzę ogólną, jaką posiada przeciętny obywatel o GPW. Być może zachęci on także kogoś do jeszcze głębszego wgryzienia się w temat i będzie stanowił początek nowej pasji, która później stanie się poważnym źródłem dochodu? Dlaczego nie?
Zacznijmy od tego, że dokonywania zleceń maklerskich, czyli kupna i sprzedaży akcji, mogą dokonywać wyłącznie podmioty posiadające status Członka Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. Każdy jednak może zainwestować swój kapitał w ten sposób – za pośrednictwem biura maklerskiego.
NewConnect jest podzielony na rynek kierowany zleceniami, który z kolei dzieli się na system notowań ciągłych i jednolitych, oraz na rynek kierowany cenami. Przebieg każdego z tych dni jest ściśle określony a godziny przejścia z jednej fazy w drugą z góry ustalone. Harmonogram przebiegu sesji na małym parkiecie różni się w zależności od systemu notowań i rynku. Najbardziej dynamicznie przedstawia się system notowań ciągłych, a składa się z następujących faz:
Faza przed otwarciem: Pierwsza faza dnia między godziną 8:00 a 9:00. Wtedy to przyjmowane są zlecenia „na otwarcie”. Na ich podstawie, na bieżąco, ustala się teoretyczny kurs otwarcia a transakcje nie są zawierane.
Faza otwarcia: O godzinie 9:00 zawierane są transakcje po ostatnim znanym, teoretycznym kursie otwarcia (tzw. fixing), a nowe zlecenia nie są zawierane.
Faza notowań ciągłych: ma miejsce wyłącznie na rynku kierowanym zleceniami. W godzinach 9:00 – 17:20 przyjmowane są różnego rodzaju zlecenia (o których później), które są realizowane, w miarę możliwości, na bieżąco. Dzięki temu kurs danych akcji zmienia się dynamicznie.
Faza równoważenia rynku: następuje ona w momencie, kiedy nie jest możliwe zawieranie transakcji. Może to mieć miejsce na przykład w przypadku, gdy w arkuszu zleceń pozostaną wyłącznie zlecenia kupna bądź sprzedaży. Zawieszany jest wtedy obrót i przyjmowane są dodatkowe zlecenia umożliwiające rozpoczęcie notowania.
Faza przed zamknięciem: 17:20 – 17:30 - podobnie jak w fazie przed otwarciem nie są realizowane transakcje i wyznaczana jest, w tym przypadku, cena na zamknięcie. Ustalany jest teoretyczny kurs zamknięcia.
Faza zamknięcia: O godzinie 17:30 następuje realizacja zleceń złożonych w poprzedniej fazie po ustalonym kursie zamknięcia.
Dogrywka: przeprowadzana w godzinach 17:30 – 17:35. W tej fazie wszyscy członkowie rynku mogą składać dodatkowe zlecenia, jednak jedynie po kursie ustalonym na zamknięciu. Dogrywka może być odwołana lub przedłużona przez Organizatora Alternatywnego Systemu.
Faza interwencji: ta faza ma miejsce wyłącznie w dniu debiutu spółki na NewConnect. Trwa w godzinach 11:00 – 11:30 i następuję bezpośrednio po przedłużonej fazie przed otwarciem. W tym czasie można składać zlecenia jedynie zwiększające limit ceny kupna, zmniejszające limit ceny sprzedaży lub zwiększające wolumen zlecenia.
Godziny przeprowadzania poszczególnych fazy różnią się w zależności od systemu notowań i rynku. W przypadku notowań obligacji nie występuje faza dogrywki, w systemie notowań jednolitych nie występuje faza notowań ciągłych, natomiast sesja na rynku kierowanym cenami przebiega w godzinach 9:30 – 17:20, wyłącznie w fazie notowań ciągłych.
Rodzaje przekazywanych zleceń maklerskich.
Zawieranie transakcji przez członków rynku nie ogranicza się jedynie do wydawania zleceń określających tylko ilość akcji do zakupu. Możliwe jest ustalenie dodatkowych parametrów wykonania ułatwiających przeprowadzanie inwestycji oraz odpowiednie ich łączenie. Zlecenia maklerskie mogą zawierać dodatkowe warunki wykonania, takie jak:
Zlecenia z limitem ceny: są przekazywane przez członków rynku, którzy wiedzą za jaką maksymalną cenę są skłonni kupić akcje lub za jaką minimalną wartość są gotowi je sprzedać. Jeśli w arkuszu zleceń jest zlecenie przeciwstawne umożliwiające realizację, następuje ona natychmiastowo, jeśli nie, oferta kupna lub sprzedaży oczekuje na jego pojawienie się.
PKC - po każdej cenie – jeżeli dla składającego zlecenie liczy się czas jego realizacji, składa on zlecenie PKC. Jest ono wtedy realizowane po najlepszej cenie oczekujących zleceń przeciwstawnych i musi zostać zrealizowane w całości. Należy jednak pamiętać, że w przypadku, gdy najlepsza oferta przeciwna jest mniejsza niż wolumen zlecenia PKC, będzie ono zrealizowane po różnych cenach.
PCR - po cenie rynkowej – jeżeli inwestorowi zależy, aby nabyć bądź sprzedać akcje po najlepszej dostępnej cenie i jest on jednocześnie gotowy na to, że jego zlecenie nie zostanie zrealizowane w całości, składa zlecenie PCR. Będzie ono wtedy realizowane po cenie najlepszego zlecenia oczekującego z limitem ceny w wielkości umożliwiającej realizację.
PCRO - po cenie rynkowej na otwarcie/zamknięcie – zlecenie z tym warunkiem wykonania będzie zrealizowane po kursie ustalonym na otwarciu lub zamknięciu. Musi być zrealizowane w całości.
Warunki wykonania zleceń
Wmin - z wielkością minimalną – oznacza ustalenie wielkości wolumenu zlecenia, poniżej którego zlecenie nie będzie zrealizowane.
WUJ - z wielkością ujawnioną – jeśli inwestor nie chce, aby wielkość zlecenia była widoczna dla wszystkich, ustala wielkość ujawnianą zlecenia, a gdy ta ulegnie realizacji, ujawni się nowa „porcja” zlecenia.
LimAkt - z limitem aktywacji – występują jego dwa rodzaje STOP LIMIT oraz STOP LOSS. W przypadku STOP LIMIT inwestor określa dwie wielkości: limit aktywacji - czyli poziom kursu, po przekroczeniu którego zlecenie "uaktywni się" oraz limit, po którym jego zlecenie ma zostać zrealizowane. STOP LOSS - inwestor wyznacza wyłącznie limit aktywacji. Gdy cena akcji osiągnie poziom określony jako limit aktywacji, zlecenie będzie "widoczne" jako zlecenie PKC, czyli akceptujące dowolny kurs.
Sprecyzować można ponadto czas realizacji zleceń. Mogą być one ważne do końca dnia, do pierwszego ich wykonania, wykonane natychmiastowo w całości albo wcale, oraz bez określonego terminu ważności.
Opisane wyżej wszystkie warunki wykonania zleceń posiadają dodatkowo jeszcze szereg innych właściwości o których nie wspomniano. Nie każde z tych warunków może być składane w każdej fazie sesji i nie na każdym rynku, a uregulowane są także możliwości łączenia ich ze sobą.
Aktywne działanie na giełdzie, inwestowanie pieniędzy w akcje na niej notowane nie można uznać za formę zabawy czy gry. Obracanie żywą gotówką oznacza możliwość zarówno realnego zysku jak i straty. Konieczne jest poznanie wszystkich reguł tego rynku, bo inaczej bardzo łatwo przegrać rozgrywkę.
Gracjan Jankowski
FMC Management
